Gedragsproblemen: een vloek van deze tijd?

Aan de non-verbale communicatie kan je vaak zien dat veel mensen niet graag over het onderwerp ‘hoe omgaan met gedragsproblemen‘ praten. Hun houding wordt minder open en zelfs defensief, de frons laat een licht cynisme zien. Vooral de afwachtende ‘hmm’ na een antwoord op hun vragen, verklapt veel. Als we het zouden generaliseren naar ‘de bevolking’, merk ik dat niemand heel goed weet hoe om te gaan met moeilijk gedrag, wat meteen de verklaring geeft voor de signalen die ik opvang tijdens dat gespreksonderwerp.

We mogen het niet veralgemenen en zeker niet omdat heel veel collega’s in de zorgsector en het onderwijs, en ouders, net wel adequaat reageren. Toch durf ik zeggen dat expertise op dat vlak nog beperkt blijft. Velen proberen vanalles uit maar zien nooit echt veel effect.

Pretpark-generatie

Vooral in het onderwijs, en bij de nieuwe generatie Vlaamse ouders, die momenteel jonge kinderen opvoeden, merk ik leemtes op pedagogisch vlak. Ik noem onze generatie Y graag de ‘Fun- generatie’ of ‘pretpark-generatie ‘ om de simpele reden dat kinderen (en volwassenen) zich nooit meer vervelen. Alles moet fun zijn. Op school krijgen de leerlingen meer dan ooit activiteiten aangeboden die meer dan 20 verschillende vaardigheden trainen. Thuis is er nooit een ‘leeg’ moment. Hier is an sich niets mis mee, ware het niet dat we kleine ettertjes creeëren als we op dit niveau verder blijven gaan.

Hiermee bedoel ik dat er sprake is van ‘over’entertainement en dat dit gevolgen heeft op gedrag. Ik zie hoe vele ouders hun leven volledig inrichten in functie van hun kroost. Of hoe het onderwijs elk jaar nieuwe leerplannen, regels, decreten, enzovoort implementeert zodat niemand meer weet hoe ze moeten doen, wat er écht toe doet. Daarnaast zien we vele organisaties de indicerende hulpvraag oplossen (wat is er aan de hand?) in plaats van de oplossingsgerichte (wat kunnen we doen? ). “Mevrouw, je kind heeft AD(H)D, daarom gaat het zo moeilijk in de klas” of “ we weten nu dat die kenmerken van autisme ervoor zorgen dat je kind, eens hij thuis is, zich afreageert op die manier”. Ouders gaan met meer inzicht naar huis na zo’n gesprek, maar wat dan erna?

Mensen verwachten ook een eenduidig antwoord op de vraag hoe ze best reageren op moeilijk gedrag (een beloningssysteempje, gedragscontract, time-out,een aantal tips voor in de klas, sociale vaardigheidstraining, medicatie, ….) en ze verwachten vrij snel resultaat. Dit lijkt ook veel eenvoudiger dan de principes leren van een gefundeerde visie en als volwassene zélf ‘getraind’ worden. 

Samengevat zou ik durven stellen dat gedragsproblemen inderdaad een vloek is van deze tijd, één die we als Fun-generatie zelf mee creëren. Een generatie die enerzijds een gebrek aan tijd en efforts om als volwassene zelf attitudes aan te leren om met moeilijk gedrag om te gaan, en anderzijds kinderen niet leert omgaan met frustraties, verveling of ontgoocheling.

Zijn er oplossingen?

Er is nooit een eenduidig antwoord op de vraag hoe je het best omgaat met moeilijk gedrag. Er zijn wél veel dingen die we kunnen doen om ‘ de vloek te doorbreken’ .

Mijn oproep is dus; Laat kinderen zich thuis maar eens een hele dag goed vervelen, laat ze in de klas ook maar eens van het leerplan afwijken. Plan als ouder niet je héle vakantie enkel in functie van de kinderen. Of ga niet zoals een gek meerennen op de speeltuin zodat ze zich toch zeker niet pijn doen. Laat ze eens ruzie maken zonder tussen te komen, zodat ze zelf ontdekken hoe ze het kunnen oplossen. Wees alsjeblieft ook eens een luie of egoïstische ouder die je kind even laat aanmodderen omdat je geen zin hebt om een spelletje mee te spelen en hen eens geen aandacht geeft. Leer bij escalaties of conflicten met je kind je eigen houding aanpassen om te de-escaleren.

Natuurlijk loopt het ook wel eens fout en zijn sommige gedragsproblemen van een complexere aard dan enkel ‘nature’ of ‘nurture’ als oorzaak. Maar laten we dan ook eens kijken naar de visies en methodieken die hier een antwoord op kunnen bieden, in plaats van pleistertjes te plakken door medicatie, therapie of beloningssystemen voor te schrijven.

Neem de tijd om te kijken naar handelingskaders die volwassenen helpen om duidelijke grenzen stellen maar tegelijkertijd de positieve relatie met het kind te behouden of (terug) op te bouwen. Als ik de visie van nieuwe autoriteit en methodiek van geweldloos verzet tracht uit te leggen aan mensen die benieuwd zijn naar waar ik altijd zo enthousiast over ben, zie ik dat ze de principes mooi vinden. Tegelijkertijd fronsen ze  ook omdat ze het vreemd vinden dat simpele technieken zoals ‘choose your battle’ bijvoorbeeld een oplossing kan zijn als kinderen ‘vervelend’ doen . Ze zijn sceptisch over het idee dat je eigen houding kan zorgen dat het gedrag van een ander niet escaleert en je dus aan jezelf moet werken.

Ik probeer dan ook uit te leggen dat het meer is dan een ‘quick fix’. Je de visie eigen maken, is een heel ander verhaal, en het kost meer tijd en en energie dan ‘een infosessie ‘ of ‘adviesgesprek’, maar het loont op lange termijn.

Om die reden ben ik zo enthousiast over de continuïteit die hulpverleners kunnen bieden wanneer ze ouders, andere hulpverleners of leerkrachten trainen in een visie of methodiek. Het effect is voelbaar op lange termijn, en heeft een positieve invloed op je relatie met het kind. De energie die je erin stopt, loont naderhand meer dan ooit tevoren. En ik geloof dat we al een eind verder komen als we onthouden wat Ghandi zei: “BE the change you want to see in the world. “