Positief of naïef?

Waarom wordt overmatig positivisme of optimisme soms verward met naïviteit, een term die eigenlijk een negatievere bijklank heeft? Hoe kunnen we dit misverstand de wereld uit helpen en vooral: wat is het belang ervan als ouder, hulpverlener en leerkracht?

Positivisme antropologisch benaderd

Opnieuw wil ik de nadruk leggen op het feit dat er op deze vragen geen eenduidige antwoorden zijn. Ze zitten al enige tijd in mijn hoofd en deze keer neem ik jullie graag mee op de zoektocht naar antwoorden. Ik ben alvast positief over wat ik al gevonden heb.

Positief… of naïef?  Iedereen die mij kent, weet dat ik in elke persoon of situatie iets positiefs probeer te zien. Of ze weten dat ik neig naar een optimistische denkpiste, zeker op professioneel vlak. Ik kan jullie ondertussen ook vertellen dat deze houding grotendeels zorgt voor succes in de begeleidingen die ik heb gedaan. En ik ben niet de enige die dit al heeft ervaren.

Desondanks word ik er soms van beschuldigd naïef te zijn, of overmoedig, té positief. Overmoedig, dat kan soms kloppen, maar naïviteit (in die zin van het woord dat je té positief bent) bestaat eigenlijk niet. Mensen die altijd het positieve willen zien, hebben vanuit antropologisch standpunt net een correcter wereldbeeld! In elk mens zit het oerinstinct om in zeer negatieve situaties net het positieve te zien, deels vanuit zelfbehoud, om te willen en kunnen overleven. De meeste mensen op de wereld zíjn ook ‘goed’ , gaan het goede willen doen voor anderen, dit in tegenstelling tot wat de media ons laat geloven.

Goedgelovig

Als we kijken naar de definitie van “naïef”, wordt het onder andere omschreven als ‘goedgelovig’. Betekent dit dat “naïevelingen” zomaar alles geloven wat een ander zegt? Ik bekijk het liever anders; je gelooft in de goede intenties van mensen (goed – gelovig) en op dat moment geef je hen het voordeel van de twijfel. De negatieve bijklank van goedgelovig is naar mijn idee dan verdwenen. En is ‘goedgelovig’ vanuit deze benadering dan niet veel menselijker dan argwaan?

Er zij er die zouden denken: “loop je dan niet vaak tegen de lamp ? Word je dan niet teleurgesteld? “ Vreemd genoeg heb ik hier zeer zelden last van gehad, gezien uiteindelijk dat goede bij de meesten dan ook effectief naar boven komt. Als je een negatieve houding aanneemt en je te veel op je hoede bent, gaat dit meteen duidelijk zijn in je houding. Wat ervoor zorgt dat de ander deze negatieve vibes oppikt, zelf wantrouwig wordt, zich vijandiger zal opstellen én dus jouw verwachtingen dan ook zal waarmaken (self-fulfilling prophecy).

Ik zei eerder al dat deze houding ook zorgt voor successen in begeleidingen. Ik kan dit niet zwart op wit bewijzen, maar illustreer dit liever met een aantal voorbeelden.

Positief zijn in een omgeving vol uitdagingen

Een directrice van een van mijn schooltjes in Sint-Jans-Molenbeek is één van de warmste personen die ik ken. Warm, barmhartig, positief en vergevingsgezind. Ook zij twijfelt soms over hoe dit kan overkomen want moet een directrice geen autoriteit uitstralen? Streng, vol zelfvertrouwen, onbuigzaam en onvermurwbaar? Zodat kinderen en ouders zeker luisteren?

Voor mij absoluut een misvatting want het is net dankzij haar dat ouders bijna altijd onze adviezen opvolgen. Als we niet goed meer weten wat we moeten doen, weet zij raad. Ze kent bijna elke ouder, omdat ze allemaal wel eens bij haar hun verhaal hebben kunnen doen. Ouders vertrouwen haar, de kinderen respecteren en gehoorzamen haar. Ook haar team staat sterk ondanks de ongelooflijke uitdagingen waar ze mee te maken krijgen als school. Waarom? Ze is positief. Naar ouders, leerkrachten en kinderen toe. Ze laat daarom niet over haar heen lopen, ze geeft duidelijk de grenzen en verwachtingen aan. Laat dit nu net de grondhouding zijn van verbindend gezag.

Positief in oudergesprekken

In mijn eigen begeleidingen merk ik dat ouders niet steeds volgens ‘onze’ normen hun kinderen opvoeden, wat af en toe leidt tot verwaarlozing , soms mishandeling. Als we dit met ouders moeten bespreken, hou ik altijd hetzelfde in mijn achterhoofd: elke ouder doet wat hij of zij denkt dat het beste is voor hun kind. Vaak strookt dit niet met wat wíj denken dat het beste is voor het kind. Je twijfelt als hulpverlener echter nooit aan de liefde voor hun kind. Die houding zorgt voor openheid waardoor een razende ouder na een aantal gesprekken open kan staan voor begeleiding.

Natuurlijk liegen ze ook, en werpt het eerste gesprek niet altijd al z’n vruchten af. Maar uiteindelijk wordt er gezocht naar alternatieven voor het (lichamelijk) disciplineren. Wat op zijn beurt zorgt voor meer veiligheid voor het kind en het herstellen van de relatie. Zonder dat we het kind bij z’n ouders moeten weghalen. Er is openheid en er wordt positief en hoopvol gepraat over dergelijk ‘zwaar’ onderwerp.

Een positieve relatie in de opvoeding

Ook bij kinderen is een positieve relatie de sleutel tot succesvol opvoeden. Jij als volwassene, ouder, leerkracht, opvoeder bent verantwoordelijk voor het kind. Als jij jouw gedrag aanpast om de relatie met het kind centraal te stellen, heeft dit heel veel invloed op hoe het kind zich zal gedragen. Je kan een ander toch niet controleren, enkel jezelf.

Dit klinkt zeer eenvoudig maar dat is het niet in de praktijk. Het is moeilijk om positief te zijn als iemand zich niet gedraagt. Daarom zeg ik ook dat je altijd positief kan zijn maar tegelijkertijd grenzen moet stellen. Het moet ook duidelijk zijn wat je niet accepteert als volwassene. Geen 100 regels maar wel een beperkter aantal heldere en concrete grenzen. Zolang je dat doet, heeft  ‘positief zijn’ nooit een negatief effect. Het helpt ook om te denken dat niet het kind maar jij de relatiegebaren kan stellen om de relatie goed te houden. En dit onvoorwaardelijk, ondanks het negatieve gedrag.

Verbindend gezag geeft veel inzichten over dit onderwerp. Hierover zal ik zeker meer vertellen maar dat is voor een andere blog. 

Het voornaamste is dat we ondertussen ook zien dat een positieve relatie met een kind (mét grenzen weliswaar) het negatieve gedrag dat er soms is, sterk doet verminderen.

Always see the silver linings…

Laat niemand je dus vertellen dat jouw positivisme gelijk is aan naïviteit. Dat je dan onrealistisch zou zijn en dat het misschien nergens toe leidt.

Because if you always see the silver linings, you’ll get closer to the gold.